جانشینان خداوند در جهان
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی
«وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَیمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَ لَیبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یعْبُدُونَنِی لَا یشْرِكُونَ بِی شَیئًا وَ مَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ«؛ «خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‏‌اند وعده داده است که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید؛ و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده است برای آنان استقرار بخشد؛ و ترسشان را به امنیت و آرامش تبدیل می‏کند، آن‌چنان که (تنها) مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت. و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.»
در روایات بسیاری از امام سجاد و امام باقر و امام صادق علیه السلام می‌خوانیم: مصداق کامل این آیه، روز حکومت حضرت مهدی(عج) است.
در قرآن، بارها به حکومت نهایی صالحان تصریح شده است، از جمله: سه مرتبه فرمود:«»لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ كُلِّهِ» یعنی اسلام بر همه ادیان پیروز خواهد شد. در جای دیگر فرمود: «أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ» یعنی بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد و در جای دیگری از قرآن کریم می‌خوانیم: «وَالْعَاقِبَه لِلتَّقْوَی» یا می‌فرماید: «وَالْعَاقِبَه لِلْمُتَّقِینَ» . مراد از جانشینی مؤمنان در آیه یا جانشینی از خداست و یا جانشینی از اقوام فاسد هلاک شده است.
«قرطبی» در تفسیر خود، درباره پیروزی کامل اسلام چند حدیث نقل می‌کند و می‌گوید: در زمین خانه‌ای نخواهد بود مگر آن‌که اسلام در آن خانه وارد خواهد شد.
پیامبر اکرم« در آخرین حج خود، در مسیر برگشت از مکّه (روز هیجدهم ذی‌الحجه) در غدیر خم به فرمان خداوند، حضرت علی علیه السلام را جانشین خود قرار داد، آیه نازل شد: «و رَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا» ؛ امروز من اسلام را برای شما پسندیدم. در این آیه نیز مورد وعده خداوند پیروزی آن دینی است که خدا پسندیده است؛ «دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ» و دینی که خدا پسندیده و اعلام کرده، همان مکتب غدیر خم است.
پیام‌هایی که از این آیه استفاده می‌شود به این قرار است:
1.‌ اسلام، دین آینده جهان است. آینده تاریخ به سود مؤمنان و شکست سلطه کافران است. «وَعَدَاللهُ… لَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دینَهُم».
2. به محرومان مؤمن، امید دهید تا فشار و سختی‌ها، آنها را مأیوس نکند. «وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا ».
3. کلید و رمز لیاقت برای به دست گرفتن حکومت گسترده حقّ، تنها ایمان و عمل صالح است. «الّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَات». به کسانی‌که اهل ایمان و عمل باشند، وعده پیروزی داده شده، نه به آنان که تنها اهل ایمان باشند.
4. دین، از سیاست جدا نیست، بلکه سیاست و حکومت برای حفظ دین است.«لَیسْتَخْلِفَنَّهُم… یَعْبُدُونَنِی».
5. در تبلیغ و ارشاد مردم، برای باور کردن آنان، بیان نمونه‌هایی از تاریخ گذشته مفید است.«كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ».
6. پیروزی نهایی اهل حقّ، یک سنت الهی است. «كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ».
7. هدف از پیروزی و حکومت اهل ایمان، استقرار دین الهی در زمین و رسیدن به توحید و امنیّت کامل است. «وَلَیمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ ـ وَلَیبَدِّلَنَّهُم ـ لَایشْرِكُونَ».
8. دست خدا را در تحولات تاریخ ببینیم. «وَعَدَاللهُ… َلَیمَكِّنَنَّ لَهُمْ ـ لَیبَدِّلَنَّهُم ».
9. دین اسلام، تنها دین مورد رضایت الهی است. «دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ».
10. امنیّت در جامعه اسلامی، شرایط مناسبی برای عبادت فراهم می‌سازد. « أَمْنًا یعْبُدُونَنِی». (هدف نهایی وعده‌های الهی، عبادت خالصانه خداوند است.)
12. عبادت خدا، زمانی کامل است که هیچ‌گونه شرکی در‌ آن نباشد. «یعْبُدُونَنِی لَا یشْرِكُونَ».
13. در حکومت صالحان نیز گروهی انحراف خواهند داشت.«وَعَدَالله… وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ».



. سوره نور/55.
. تفسیر نورالثقلین.
. سوره توبه/33، سوره فتح/28، سوره صف/9.
. سوره انبیا/105.
. سوره طه/132.
. سوره اعراف/128.
. سوره مائده/3.
. سوره نور/55.