آیت‌الله جوادی آملی
جریان مهدی منتظر(عج) گذشته از این که در تمام مکاتب آسمانی مطرح است‌، در اسلام به نحو کمال و تمام طرح شده است. همان طور که اسلام‌، قرآنش را به عنوان « نور» و «تبیان» معرفی کرد؛ ذخیره عالم را هم به صورت بیّن و شفاف روشن کرد. نام مبارک آن حضرت‌، دودمان پر برکت آن حضرت‌، مآثر و آثار آن حضرت‌، سیره و سنّت و سریرت آن حضرت را مشخّص کرد، تا کسی اصل وجود آن حضرت را انکار نکند و یا مهدی شخصی را به مهدی نوعی تبدیل نکند‌، و راه را برای داعیه داران بیگانه باز نکند.
کاری که وجود مبارک ولی عصر(عج) می‌کنند، به اصطلاح رایج، نقطه عطف تاریخ بشریت است. گاهی حادثه‌ای اتفاق می‌افتد، نظیر انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام راحل ـ ‌رضوان‌الله‌علیه ـ می‌گویند: این نقطه عطف است. گرچه نقطه عطف است‌، امّا در گوشه‌ای از زمین و در زاویه‌ای از زمان. گاهی هم جریان تاریخ، انبیای گذشته مطرح بود‌ند، رهبران بزرگ گذشته مطرح بودند. آنها هم نقطه عطف تاریخ بودند‌، امّا هم در گوشه‌ای از زمین‌، هم در زاویه‌ای از زمان. آن نقطه عطف جهان بشریت که کلّ عالم عوض بشود‌، با ظهور وجود مبارک ولی عصر(عج) است.
● نقطه عطف بودن امام زمان(عج) در اندیشه علوی
این اصطلاح «نقطه عطف» از بیانات نورانی، امیرالمؤمنین علیه السلام است. وجود مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام، ظهور امام زمان(عج) را نقطه عطف دانست و فرمود: وقتی آن حضرت ظهور کرد‌، یعطف الهوی علی الهدی اذ عطفوا الهدی علی الهوی، و یعطف الرّأی علی القرآن اذ عطفوا القرآن علی الرّأی‌، فیریکم کیف عدل السّیرة و یحیی میت الکتاب و السّنة . فرمود: دیگران هم نقطه عطف داشتند‌، امّا هدایت را بر هوس عطف کرده‌اند و همیشه معطوف تابع معطوف‌علیه است. و رأی خود را اصل قرار دادند‌ و کلام الهی را بر رأی خود عطف کردند. آنها هم نقطه عطف داشتند، امّا دین را بر رأی خود و هدایت را بر هوا و هوس خویش عطف کردند.
وقتی بشر جامعه را پر از ظلم می‌بیند که دیگران عدل را بر ظلم عطف کرده‌اند، علم را بر جهل عطف کرده‌اند‌، عقل را بر جهالت عطف کرده‌اند‌، حیا را بر انهتاک عطف کرده‌اند؛ این می‌شود نقطه عطف منفی. ولی وقتی ولی عصر(عج) ظهور کرد‌، نقطه عطف مثبت دارد. یعنی تمام کج راهه را منعطف می‌کند به راه مستقیم‌، تمام اندیشه‌های باطل را منعطف می‌کند به شهود حق‌، تمام انگیزه‌های باطل را منعطف می‌کند به عزم الهی.
آنها که نقطه عطف داشتند؛ ظلم و جور را اصل قرار دادند‌، و عدل را بر ظلم عطف کردند‌، و گفتند: این ظلم‌، عدل مجسّم است. آنها که روی اندیشه خام بشری حرکت می‌کردند؛ وحی الهی را‌، شهود الهی را بر اندیشه خام و کاذب خود عطف کرده‌اند و آن را به عنوان دین به مردم ارائه داده‌اند که «یكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَیدِیهِمْ ثُمَّ یقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللّهِ» . این گروه سالیان متمادی نقطه عطف داشتند‌، و جهان را پر از ظلم و جور کردند؛ اما وجود مبارک ولی عصر(عج) که ظهور کرد‌، نقطه عطف مثبت دارد.
● امام زمان(عج) نقطه عطف بشریت در بعد اندیشه و انگیزه
برای این که نقطه عطف آن حضرت مثبت باشد‌، و راه اثباتی این عطف معیّن باشد، دو بیان در سخنان امیر بیان‌، امام علی علیه السلام آمده است. فرمود: بشر یک بخش اندیشه دارد و یک بخش انگیزه. با بخش اندیشه می‌فهمد و با بخش انگیزه تصمیم می‌گیرد. این دو بال‌، جزم علمی و عزم عملی امور جامعه بشری را رهبری می‌کند. حضرت ولی عصر(عج) هم در بخش اندیشه و هم در بخش انگیزه نقطه عطف دارد.
در بخش گرایش ها و گریزها‌، در بخش جذب و دفع‌ها‌، در بخش شهوت و غضب‌ها؛ همه اینها را زیر مجموعه عقلی عملی می‌برد، اوّلاً؛ عقل عملی را به رهبری وحی تکمیل و تتمیم می کند، ثانیاً؛ آن گاه هر گونه کج راهه‌ای را بر راه مستقیم منعطف می کند‌، ثالثاً؛ این می‌شود نقطه عطف مثبت.
بسیاری از شیاطین انس و جن در برابر انبیا و در برابر اولیا صف آرایی می‌کنند.‌ «جَعَلْنَا لِكُلِّ نِبِی عَدُوًّا شَیاطِینَ الإِنسِ وَالْجِنِّ» ، و در اثر صف آرایی می‌توانند دنیا را پر از ظلم و جور کنند؛ انسانی که ذخیره عالم است، آنچنان نقطه عطف ایجاد می‌کند که هم مسیر اندیشه‌، هم مسیر انگیزه را عوض می‌کند. فرمود: وجود مبارک مهدی ما که جلوه کرد‌، «یعطف الهوی علی الهدی‌، و یعطف الرّأی علی القرآن». آن گاه «فیریکم کیف عدل السّیرة». سپس به شما نشان می‌دهد که عدالت یعنی چه‌، چگونه قانون عادلانه وضع می‌شود‌، و چگونه اجرای عادلانه را مجریان عادل به عهده می‌گیرند و قاضیان عادل شاهد نظارتند.
این قرآنی که در اثر تفسیر به رأی، مطالبش در ذهن‌ها مرده است‌، این سنّتی که در اثر تفسیر به رأی‌، مطالبش در دل‌ها مرده است؛ اینها را زنده می‌کند. پس وجود مبارک ولی عصر(عج) نقطه عطف مثبت تاریخ جهان بشریت است که به امید آن روز باید به سر ببریم.


. نهج البلاغه، خطبه ۱۳۸.
. سوره بقره / ۷۹.
. سوره انعام / ۱۱۲.