« وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ؛1 و نیکی با بدی یکسان نیست؛ (بدی دیگران را) با شیوة بهتر ( که نیکی است) دفع کن، که این هنگام، آن کس که میان تو و او دشمنی است، همچون دوست، گرم می شود (و عداوتش نسبت به تو تمام می شود . ) » 

مخالفان به چند دسته تقسیم می شوند؛ که باید با هر کدام به نحوی عمل کرد :  

این آیه، دستور محبت و برخورد احسن می دهد. در آیات دیگر نیز در این باره آمده است :

1 ـ و هنگامی که نادانان، ایشان را (به سخنی ناروا) مخاطب سازند، سخنی مسالمت آمیز یا سلام گویند: «وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا».2

 2 ـ و چون بر عمل بیهوده و ناپسند بگذرند، با بزرگواری بگذرند. «وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَامًا».3

گاهی مخالفت افراد بر اساس شک و تردید است که باید با آنان از طریق استدلال و بر طرف کردن شبهات برخورد کرد :

ـ شک در مورد خداوند: «أَفِی اللهِ شَکْ…».4  

 ـ شک و تردید در مورد قیامت و رستاخیز: «إِن کُنتُمْ فِی رَیْبٍ مِّنَ الْبَعْثِ».5

ـ تردید در مورد نزول وحی و کتب آسمانی بر پیامبر: «وَإِن کُنتُمْ فِی رَیْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَی عَبْدِنَا».6

گاهی نیز مخالفت بر اساس حسادت است که باید با اغماض برخورد کرد :

ـ برادران یوسف(علیه السلام )، اعتراف به حسادت و خطای خود کردند؛ که با گذشت حضرت یوسف ( علیه السلام )  روبرو شدند: «وَإِن کُنَّا لَخَاطِئِینَ… لاَ تَثْرَیبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ».7

ـ هابیل، در مقابل حسادت برادرش، قابیل گفت: «لَئِن بَسَطتَ إِلَیَّ یَدَکَ لِتَقْتُلَنِی مَا أَنَاْ بِبَاسِطٍ یَدِیَ إِلَیْکَ لَأَقْتُلَکَ؛ اگر قصد کشتن من را داری، من (هرگز) دست به کشتن تو نمی زنم».8

ـ گاهی مخالفت به خاطر حفظ موقعیت، رفاه و کامیابی های مادی است. در این موارد، اتمام حجّت کافی است. آیات شامل«  ذَرْهُم؛ 9 آنان را به حال خود واگذار» و «أعْرِضْ عنهُم؛10 از آنان روی گردان و دوری کن » به چنین مخالفت هایی اشاره دارند .

گاهی مخالفت، در قالب کارشکنی، هجو و تضعیف ایمان مردم است؛ که برخورد با این گروه را آیات ذیل در قالب برخورد شدید با آنان، قطع رابطه، دستگیری و گاهی اعدام مشخص می کند  :

ـ « وَاغْلُظ عَلَیهِم؛11 با سختی و شدت با کفار برخورد کن » 

ـ « إِذَا سَمِعْتُمْ آیَاتِ اللهِ یُکَفَرُ بِهَا وَیُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلاَ تَقْعُدُواْ مَعَهُمْ حَتَّی یَخُوضُواْ فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ؛12 و چون بشنوید که به آیات خدا کفر می ورزند و آنان را به مسخره می گیرند، نباید با آنان بنشینید تا به گفتاری دیگر بپردازند . »

ـ « لاَ تَتَّخِذُواْ الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی أَوْلِیَاء ؛13 یهود و نصاری را دوست و سرپرست خود نسازید . »   

گاهی دشمنی مخالفان با دست بردن به اسلحه و مبارزه مسلّحانه است؛ که در این موارد، قرآن می فرماید : « فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَی عَلَیْکُمْ…؛14 همان گونه که آنان بر شما تعدّی کردند، باید با آنان مقابله به مثل کنید » .

بعضی در تفسیر آیه: «وَجَزَاء سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِّثْلُهَا»15 گفته اند: مراد این است که اگر بدی کسی را با بدی پاسخ دادی، شما هم مثل او هستی؛ چنانکه در آیه 43 همان سوره می فرماید: « وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛16 و کسی که تحمل بدی مردم را داشته باشد و از آنان بگذرد، این از تصمیمات شایسته است . »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سوره فصلت/34.1

سوره فرقان/63.2

سوره فرقان/72.3

سوره ابراهیم/10.4

سوره حج/5.5

سوره بقره/23.6

سوره یوسف/91-92.7

سوره مائده/8.8

سوره انعام، 91؛ حجر/3.9

سوره مائده/ 42؛ نساء/63،81.10

سوره توبه/73.11

سوره نساء/140.12

سوره مائده/51.13

سوره بقره/ 194.14

سوره شوری/40.15

سوره شوری/42.16

 سايت تبيان