الطاف غیبی گزاف و رایگان نیست. چنین نیست که انسان در خانه اش بنشیند و دست روی دست بگذارد و منتظر باشد تا دستی از غیب بیرون آید و کاری بکند؛ بلکه بهره مندی از آن مستلزم وجود شرایطی در فرد و جامعه است. خداوند در قرآن کریم ضمن اشاره به این موضوع می فرماید: «إِن تَنصُرُوا اللَّهَ ینصُرْکمْ وَیثَبِّتْ أَقْدَامَکمْ»[1] اگر خدا را یاری کنید خداوند شما را یاری می کند و ثابت قدمتان می دارد. این آیه، یاری الهی را که مدد غیبی است، مشروط می کند به یاری قبلی خدا؛ یعنی: خدمت و عمل و مجاهدتی در راه خیر عموم صورت بگیرد و مخصوصاً در راه خدا، لله و فی الله باشد؛ پس هم عمل و مجاهدت و کوشش شرط است، هم اخلاص و حسن نیت.

در جای دیگر، ضمن اشاره به لزوم تلاش جهت بهره مندی از امداد غیبی می فرماید: «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ»؛ آنانکه در راه ما کوشش و جدیت به خرج می دهند، ما راه های خود را به آنها نشان می دهیم، خداوند با نیکوکاران است. این آیه نیز هم کوشش و هم «در راه خداوند» بودن را ذکر می کند، هم صرف نیروی بدنی و هم صرف نیروی روحی را شرط قرار می دهد؛ در این صورت است که هدایت و روشنی باطنی به انسان داده می شود.

تقوا از دیگر شرایطی است که قرآن کریم درباره آن می فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیهِم بَرَکاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ وَلَکن کذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کانُواْ یکسِبُونَ»؛[2] و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعاً برکاتی از آسمان و زمین برایشان می گشودیم؛ ولی تکذیب کردند؛ پس به [کیفر] دستاوردشان [گریبان] آنان را گرفتیم. در نهایت، صبر و بردباری را می توان یکی دیگر از مقدمات لازم جهت بهره مندی از امدادهای غیبی به شمار آورد. قرآن کریم با اشاره به این مطلب می فرماید: «بَلَی إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَیأْتُوکم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا یمْدِدْکمْ رَبُّکم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلآئِکةِ مُسَوِّمِینَ».[3]

آری! اگر صبر و پرهیزگاری پیشه کنید و با همین جوش [و خروش] بر شما بتازند؛ همان گاه پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشته نشاندار یاری خواهد کرد؛ بنابراین، شرایط بهره مندی از امداد های غیبی را می توان در تلاش صبورانه و مخلصانه انسان متقی خلاصه کرد.

[1]. سوره محمد/ 8.

[2]. سوره اعراف/ 96.

[3]. سوره آل عمران/ 125.